УИХ-ын 2021 оны намрын ээлжит чуулганы өчигдрийн хуралдаанаар  “Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэв.  

Төсөл санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баярсайхан нар тус тус танилцуулсан. 

Улсын Их Хурал 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг батлан тус хуульд нийцүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Их Хурлын тухай, Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийг шинээр баталсныг төсөл санаачлагч онцлоод Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2020 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 45 дугаар захирамжаар “Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм”-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж, Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг өргөн мэдүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнээр ахлуулах, гишүүдэд Улсын Их Хурлын гишүүн С.Бямбацогт, С.Ганбаатар, Н.Ганибал, Л.Энх-Амгалан нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулсан гэж байлаа. 

Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Хорин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын Их Хурлын гишүүн бол ард түмний элч мөн бөгөөд нийт иргэн, улсын ашиг сонирхлыг эрхэмлэн баримтална.” гэж заасантай нийцүүлэн Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн гишүүний бүрэн эрхтэй холбоотой 8 дугаар зүйл, гишүүний бүрэн эрхийн баталгаа, гишүүн хавсран гүйцэтгэж болох ажил, албан тушаал, гишүүнд хориглох үйл ажиллагаатай холбоотой 40, 42, 43 дугаар зүйлийг боловсронгуй болгож шинэчлэн найруулж, улмаар Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн хуралдааны дэгтэй холбоотой зохицуулалт, хуралдааны дэг зөрчсөн гишүүнд хүлээлгэх хариуцлагатай холбоотой 18 дугаар зүйлийг шинээр нэмсэн гэдийг төслийн танилцуулгад дурджээ. 

Дээрх хууль тогтоомжид нийцүүлэн Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн хариуцлагыг өндөржүүлэх, чуулганы нэгдсэн, Байнгын, дэд, түр хорооны  хуралдааны дэг зөрчсөн тохиолдолд хариуцлага тооцдог байх, иргэд сонгогчдод Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаа нээлттэй, ил тод байх, цөөнхийн саналыг хүндэтгэн асуудлыг олон талт үзэл бодлын үүднээс чөлөөтэй хэлэлцэж, олонхын саналаар шийдвэрлэхэд Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн боловсруулах шаардлага бий болсон.

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрмийн төсөл 12 бүлэг 71 зүйл, 26 дэд заалттай бөгөөд дүрэм батлагдсанаар Улсын Их Хурлын гишүүн нь ард түмний элчийн хувьд төр, олон нийтийн итгэлцлийг бий болгох, тэдний итгэлийг хүлээх, авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байж, өргөсөн тангарагтаа үнэнч байхад хөшүүрэг болох ач холбогдолтой гэж төслийн танилцуулгад дурдсан байлаа.

Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо  2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуралдаанаараа тогтоолын төслийг хэлэлцэн үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжиж, чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн байна. 

Төслийн танилцуулга болон Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Адьшаа, Ц.Сандаг-Очир, Ж.Батжаргал, С.Ганбаатар нар асуулт асууж, санал хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. Гишүүдийн зүгээс төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд дэмжиж байгаагаа илэрхийлэхийн зэрэгцээ Улсын Их Хурлын гишүүд ёс зүйн дүрмээ баталж, манлайлайгч байна гэдэгт итгэлтэй байгаагаа мэдэгдээд төрийн өндөр албан тушаалтан ёс зүйн хэм хэмжээ зөрчвөл ямар хариуцлага хүлээлгэх талаар илүүтэй лавласан. 

Төсөл санаачлагч гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ хариултдаа, 2009 онд УИХ-аар баталсан “Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм батлах тухай”  тогтоолд ёс зүйн хэм хэмжээ зөрчсөн үйлдэлд сануулга арга хэмжээ авахаар тусгасныг тодотгоод дүрмийн шинэчилсэн төсөлд Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороо ёс зүйн зөрчил гаргасан гишүүнд зөрчлийн шинж байдлыг харгалзан сануулга өгөх, хатуу сануулга өгөх, уучлал гуйхыг үүрэг болгох зэрэг хариуцлага ногдуулахаар  тусгасан гэдгийг онцолсон. 

Ингээд “Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 61 хувь нь дэмжсэн тул төслийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр холбогдох Байнгын хороонд шилжүүллээ.