Өнгөрсөн есдүгээр сарын 23-нааас 27-ны өдрүүдэд “Оюутолгой” ХХК-ийн ТУЗ-ийн гурван гишүүн  Лондон  хотноо ажиллаад ирсэн. Гэтэл эдүгээ “Рио-Тинто компанийн төв оффист хүрэлцэн очиж, хэд хэдэн асуудал “шийдээд, шийдвэрлэх түвшинд хүргээд” ирлээ” гэсээр сүр дуулиантайхан буусан өнөөх айлчдын ажлын үр дүн чухам хаана явна гэх асуулт гарч ирж байна. 

Тодруулбал, “Оюу толгой”-н ТУЗ-ийн гурван гишүүний мэдээлснээр  аравдугаар сарын 7-ноос эхлэн Улаанбаатарт хоёр дахь шатны хэлэлцээр явагдах байсан билээ. Гэтэл өдийг хүртэл Рио-Тинтогоос нэг ч хүн нийслэл хотод хэлэлцээрийн ширээний ард суухаар ирээгүй байна. Товлосон цаг нь аль хэдийнэ өнгөрсөн тус хэлэлцээрийн талаар салбарын сайд нь “Оюу толгой бол тусдаа компани. ТУЗ нь хэлэлцээрээ хийгээд явж байгаа байх. Тодорхой шийдэлд хүрсний дараа мэдээлэл өгөх нь ойлгомжтой. Түүнээс надад бол мэдээлэл алга” гэсэн хариултыг өгсөн байх юм.

Улмаар Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Рио-Тинтогоос хэлэлцээр хийх хүмүүс ирээгүй байгаа. Ирэх долоо хоногт ирнэ” гэсэн байх аж. Монголын төрд товлосон хэлэлцээрийн хугацаа хойш сунах нь энгийн үзэгдэл болсон хэрэг бололтой. Ялангуяа улс эх орны хөгжилтэй холбоотой томоохон асуудал хоёр Дулмаагийн хоорондын буу халахаа хойшлуулахтай адил байдаг болсон хэрэг байх нь. Гүйцэтгэх засаглал нь ийм хүлцэнгүй хандах ямар учиртай юм бол гэх бодол төрнө.

Ийнхүү салбарын сайд, Ерөнхий сайд хоёрын ам зөрж, Сангийн сайдгүйгээр ирэх оныхоо төсвийг хэлэлцсэн болсоор чуулганы танхимдаа өөр хоорондоо толхилцон сууж өдөр хоногийг барж байх хооронд Рио-Тинто юу төлөвлөж, ямар нүүдэл хийхээр зэхэж байгаа нь оньсого мэт байна.

Лондон дахь хэлэлцээрээр Монголын талаас 22 асуудал, хөрөнгө оруулагчаас найман асуудлыг шийдвэрлэхээр оруулж ирснээс  15 асуудал дээр зарчмын хувьд тохиролцож, нэгдсэн ойлголтод хүрсэн гэж байгаа. Үлдсэн 15 асуудлыг ач холбогдол, цаг хугацааны хувьд хэр тулгамдаж байгаагаар нь хоёр шалгуураар ангилан, хэлэлцээрийг Монголд үргэлжлүүлэхээр болсон гэх.

“Оюутолгой”-н ТУЗ-ийн гишүүд холын аянаас эргэж ирээд сэтгүүлчдэд хийсэн мэдээллийнхээ завсар “зарим асуудал бүрэн шийдэлд хүрээгүй тул хамаа намаагүй муулаад, дургүйг нь хүргэчихгүй байх”-ыг сануулаад  амжсан. 

Хамгийн ашигтай байдлаар шийдэгдсэн нэг асуудал бол “Онтре-Гоулд”  компанийн тусгай зөвшөөрлийг “Оюутолгой” компанид шилжүүлж авснаар 34 хувийг Монголын талд баталгаажуулах талаар зарчмын шийдэлд хүрсэн явдал. Энэ зарчмын шийдлийн үр дүнгээр Монголын талын ногдол ашиг ойролцоогоор 1,4 тэрбум доллараар нэмэгдэх юм.

Энэ ногдол ашгийн талаар дараа өдөр нь интернэт орчноос олж үзэх оролдлого хийхэд хайлтын илэрц байгаа хэрнээ мэдээлэл гарч ирэхгүйд гайхан сонин сөхөж үзэхэд хүрсэн юм. Гэтэл энэ бүтэлгүй оролдлоготой давхардаад “Онтре-Гоул”д компани  вэб хуудастаа мэдээлэл гаргасан байлаа.

Уг мэдээлэлд “Хэдийгээр манай компани “Онтрэ-Оюутолгой” хамтарсан компанийн эзэмшдэг хоёр лицензийг шилжүүлэхийг хүлээн зөвшөөрөөд байгаа ч эцсийн шийдэлд хүрээгүй байгаа. Цаашид бүх хувь эзэмшигчидтэй яриа хэлэлцээг үргэлжлүүлэх шаардлагатай байгаа. Эцсийн шийдэл ямар ч гарсан “Онтрэ Гоулд” компани болон түүний хувь эзэмшигчдийн хувьд хүлээн зөвшөөрөх боломжтой байх ёстой” хэмээн мэдэгдсэн байв. Зарчмын хувьд шийдэгдсэн гэх  асуудлууд ийнхүү эхнээсээ зэс нь цухуйж эхэлсээр хэд хонож байна.

Мөн дээрээс нь “Оюутолгой”-н ТУЗ-ийн гишүүн, Уул уурхайн яамны Стратеги, бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга Ч.Отгочулуу “Хоёр тал бие биенийгээ хардсан, сэрдсэн байдалтай байна. Бизнес эрхэлж буй хойно ямар нэгэн байдлаар нууцаар илүү орлого төвлөрүүлэх байдал гардаг гэдэг үүднээс гэх үү дээ.” хэмээсэн яриа ихээхэн нягууртай мэт. Үнэхээр хардаж сэрдсэн байдал байгаа бол товлосон хэлэлцээрийн хугацаа хойшлох тусам энэ байдал улам даамжрах магадлалтай мэт санагдана.

Уг нь энэ удаагийн хэлэлцээрээр “Оюутолгой” төслийн хэтэрсэн зардлыг хоёр талаас нягтлах, ТЭЗҮ болон геологийн нөөцийг эрх бүхий байгууллагаар хэлэлцүүлж, бүртгүүлэх, төслийн нэмэлт санхүүжилтийг эргэж харах гэх мэт олон чухал асуудлуудад хоёр тал зөвшилцөлд хүрч, нэгдсэн ойлголтод хүрэх учиртай. Энэ мэтээр эхнээсээ “но”-той санагдах болсон шийдвэрүүдийн ард чухам ямар ашиг сонирхол нуугдаад хэлэлцээр нь хойшлогдоод байгаа нь хачирхалтай юм.