- Эрдэмтдийн байр суурь иргэдийн ураны талаарх ойлголт хоёр нэлээд зөрүүтэй байдаг. Энэ зөрүүтэй ойлголт дээр таны санал?

 

- Би ураны чиглэлээр судалгаа, хайгуул хийж буй талбай, дэлхийн томоохон уран боловсруулах үйлдвэрүүдээр зөндөө явсан хүн. Одоо надад хордсон юм л алга. Дэлхийд цөмийн цахилгаан станцын хоёр томоохон осол гарсан нь үнэн. Гэхдээ манай улс зөвхөн олборлох бодлого барьж байгаа. Олборлож байгаа буюу хайгуул явуулж байгаа орнуудад осол гарч, хүн амьтан ургамалд хурцаар нөлөөлсөн тийм түүх дэлхийд гараагүй байна. Дэлхий дээр 50 гаруй улс ураны хайгуул явуулж, 30 гаруй улс олборлож байна. Хүн ард нь хордсон гэсэн мэдээ явж байна уу. Үгүй л байгаа биз дээ.

 

-  Тэгвэл Улаанбадрах сумын тухайд та юу хэлэх бэ?

 

- Манай улсад 1967 оны ЗХУ-ын нууц гэрээний дагуу ураны хайгуул хэд хэдэн бүсэд явагдаж, 1988 онд ураны хайгуул хийж байгаад, хүдэртэй чулуунуудыг ил гаргаж хаячихаад яваад өгсөн. Одоо тэр газруудад малчид амьдардагаараа амьдарч, тогтоол нуурнаас нь хүн малгүй ууж л байгаа. Хордоод байна гэж ярьж байгаа юу. Тэдгээр газруудад ураны агууламж 0.2 хувь байхад Улаанбадрахад дөнгөж 0.02 хувьтой байдаг. Арав дахин бага үзүүлэлттэй байхад яагаад хордож байна гэж яриад байгаа юм. Энэ бол цэвэр гүтгэлэг. Эс бол санаатай явуулга ч байж болох юм.

 

- Эрдэмтний хувиар "Арева" компанийн үйл ажиллагаатай та өөрөө биечлэн танилцаж байсан уу?

 

- Тийм ээ. Эрдэмтдийг аваачиж, үйл ажиллаагаатайгаа танилцуулж байсан. "Арева" чинь өөрөө дэлхийд уран олборлолтоороо хоёрт жагсдаг томоохон компани. Техник, технологийн хувьд ямар ч асуудалгүй. Хэрэв үнэхээр техник технологи нь асуудалтай байсан бол хамгийн түрүүнд тэнд ажиллаж байгаа ажилчид хордоно биз дээ. Тийм явдал болоогүй байгаа.

 

- Малчны хотонд тугал олон тугал үхсэн хэрэг, таван хөлтэй төл төрж буй явдлуудыг та зохиомол гэж хэлэх гээд байна уу?

 

- Гажигтай мал Монгол улсын хаана ч төрдөг. Зохиомол зураг, эвлүүлгүүд ч явж байгаа. Ерөнхий сайдын тушаалаар тугал үхсэн хэрэгт шинжилгээ хийж, селен гэдэг элемент газын хөрсөн дээр байх хэмжээнээсээ их тархаснаас үүдэн хордсон байж болох магадлалтай хэмээсэн дүгнэлт гарсан байдаг. Ер нь бол Улаанбаатарчууд Богд уулын цацраг идэвхийн нөлөөнөөс үүдэн урантай ус ууж байгаа. Аргон ихтэй буцалгаж уу гээд байдгийн учир нь энэ. Монгол улсад хэд хэдэн ийм цацраг идэвхтэй бүс нутаг бий. Улаанбадрахад хайгуул хийхээс өмнө газрын гадаргаас мөн л ийм дүн шинжилгээ гарсан.  Энэ нь хүн аманд хор нөлөө үзүүлээд байх нь ховор.

 

- ТББ-ууд, иргэдийн нотлоод байгаа зүйлүүд тэгээд юу болж таарах уу?

 

- ТББ-ууд асуудлыг хэт дэвэргэж, бодит бус мэдээлэл цацсаар ирсэн. Нөгөө талаас нь иргэн хүнийхээ хувиар бодоод үзэхэд Монгол улсыг шар нунтаг экспортлуулахгүй байх гадны орны бодлогууд бас энэ гүтгэлэг хэлбэрээр яваад байх шиг.

 

- Яагаад?

 

- Монгол улс уран олборлож, шар нунтаг экспортлосноор Дэлхий дахины өмнө асар том хариуцлага үүрнэ. Биднийг Дэлхий хянана гэсэн үг. Одоо ч тийм л байгаа. Тэр хэрээр манай улсын нэр хүнд өсөж, эдийн засгийн үсрэнгүй дэвшилд хүрнэ. Эрчим хүчний хэрэглээ өсөн нэмэгдэж байгаа өнөө үед тодорхой ордуудыг биднийг ингээд уран олборлоно, олборлохгүй гэж маргалдаж байхад гадны төрийн өмчит компаниуд авчихбал яахав. Эхнээсээ сая “Гурван сайхан” ордыг Хятадын төрийн өмчит компани авчихлаа. Тавь, жаран жилийн дараа манайх эрчим хүчний асуудал хүндрээд ирэхэд тэд биднийг атгаад сууж байна гэсэн үг биз дээ.