-Энэ үгийг би хэлээгүй.  Тавиас дээш жил хамт амьдарсан хосуудын   үгийг дамжуулж байгаа юм. Тэд  охин биеэ нөхөртөө тушааж  60 жил үнэнч, ариун нандин байдлыг хадгалан  тэвчээр зааж амьдарсан учраас аз жаргалын оргилд хүрсэн.  Энд хүрэхэд үнэндээ амаргүй.  Өнөөдөр залуус мөнгө эсвэл гоо үзэсгэлэн байхад болно хэмээн  тооцоолж их алдаа гаргадаг.  Социалист нийгэмд гэр бүл салалт  7 хувьтай, харин өнөөдөр 60 хувьтай байна. Ариун нандин байдлыг хадгалах асуудал нь үерхэл нөхөрлөлийн, шохоорхлын,  дурлалын үе гээд л бүгд хэн нэгэн цаанаас нь зохицуулаад байгаа юм шиг, нар мандаж жаргадаг шиг  хатуу зарчмаар явж ирсэн. Энэ үнэн хатуу зарчмыг өөрчлөн өөрсдөө  дүрэм, журам зохиосноороо зовлонд унадаг юм.  Хүний зүрх сэтгэл од эрхэстэй адилхан.  Сэтгэл зүй, мэдэрхүй өөр гэдгийг бумбын эрин  зуунд уламжлалт гэр бүлийн боловсролтой настайчууд  ярьж байсан. Тэд чинь бүх юмыг жам ёсных нь дагуу барьж хүслэнт гэр бүл байгуулсан хүмүүс шүү дээ.

 -Би “гэр бүлийн нандин байдал  бэлгийн амьдрал дээр тогтдог” гэдэг үгийг 20 жил сонссон. Эхэндээ итгээгүй,  дараа нь явцын дунд олон гэр бүлтэй харьцаад үнэн гэдгийг ойлгосон. Ингэхээр ариун нандин байдал итгэл алдагдаж нулимс нь гарч шаналдаг,  уйлдаг юм байна.  Хэрэв эмэгтэй хүн тэвчиж гэр бүлийн нандин функцийг нөхрийн эрхтэн гэдгийг бүрэн дүүрэн ухамсарлаж чадвал  их эрт жаргаж эхэлнэ. Үүнийг өнөөгийн гэр бүлүүд  хожуу ухаардаг  нь харамсалтай. Залуучууд гэр бүл шинжих, сонгох асуудал дээр их буруу хандлагатай. Хайр гэдэг агуу харилцааг байгалийн дагуу ойлгож мэдэрч чадсан хүн хүслэнт гэр бүлийг байгуулдаг.  Хүмүүс амьдралдаа  юу нь болохгүй  зовж байгааг надад ярьдаг.  Тэгэхэд нь би олон жил амьдарсан хүмүүсийн жишээг хэлэхэд тэр хүн өөрөө гарцыг нь олж ухаараад нүдэнд нь гэрэл гийгээд  л явчихдаг.  Хүний зовлонгийн асуудлыг шийдэх нь зөвхөн өөрийнх нь оюун ухаан тархи нь ухаарч ойлгохоос шалтгаалнэ. Оюун ухаан нь хичнээн  сайн үг хэлээд ойлгодоггүй хүн ч бий. Гэхдээ   цаг нь болоод тарчилж зовоод , цөхрөнгөө барсны дараа хүн ойлгох гээд байдаг. 

-10-20 хувь нь хүслэнт гэр бүл. Цэвэрлэгч, малчин, жирийн албан хаагч байх нь хамаагүй. Ер нь бол өнөөгийн нийгэмд салж хагацаагүй хосуудыг  үнэ цэнэтэй хүслэнт гэр бүл гэж ойлгох хэрэгтэй.  Эрдэмтэн, сэхээтэн, бумтан байх нь хамаагүй салсан бол  тамын амьдралыг өөрийнхөө ахуй оршихуй дээр үүсгэсэн хүмүүс гэж ойлгоно.

 -Хүслэнт гэр бүл,  бусад гэр бүлд  төрсөн хүүхдэд ялгаа байх уу?   

-Хүслэнт бус гэр бүлээс төрсөн хүүхдийг хүсээгүй хүүхэд гэж хэлж болохгүй. Хүн болгон цорын ганц бүтээл учраас ямар гарал үүсэлтэй нь хамаагүй. Хэрэв тэр хүүхэд өөрөө ухаарч ойлгохыг хичээвэл ямар ч хүнээс сайхан гэр бүл үүсгэх хүн төрдөг.

-Хажуудах хүн нь  инээж байвал тэр хүн зөв байна. Хажуудах нь цухалдаж уурлаж байвал  тэр хүн буруу байна.  Хүнийг хараад  зөв буруу гэдгийг хэн ч хэлж мэддэггүй. Ганцхан чамтай харилцаа хийгээд хүн чарлаад, бачимдаад , уурлаад байвал чи өөрийгөө буруу байна гэж мэдрэх ёстой. Хүн харилцааны амьтан байхгүй юу. Цор ганцаараа чи хаашаа ч явахгүй. Чи хэн нэгэнтэй аав, ээж, ахан дүүс , хайртай хүнтэйгээ харилцах ёстой.  Хүн 25 нас хүртлээ өөртөйгөө харилцаж танин мэдэж ухаарах ёстой. 35 нас хүртлээ гэр бүл, хайртай хүнтэйгээ уусан нэгдэх ёстой. Нөхрөө судалж,  эр хүн гэдэг лаборатори руу орох ёстой.  Монгол хүүхнүүд маш хурдан санаа амардаг байхгүй юу. Маш мунхаг.

-Нүдийг мэлмий болгох хэрэгтэй. Сорчилж нэг л юмыг нь харахгүй бүгдийг нь зэрэг хар. Ямар хүмүүс инээж буйг сайн хар. 80 гарсан хүмүүс  инээгээд байгаа биз дээ. Тэд нараас суралцах ёстой. Англиас орчуулсан орчуулга огт  хэрэггүй. Монгол өвгөн, эмгэн рүүгээ ямар харцаар харж байна, энэ чинь хичээл.  Өнгөрсөн, одоо, ирээдүй 3 үеийн уламжлалт хэлхээ холбоо алдагдчихаад байна. Залуус зөнөчихсөн мангар юмнууд гэдэг. Тэр  өвөө эмээ чамайг бодвол  40-50 жил хамтдаа амьдарсан хүмүүс.  Дээд сургуульд орохоор л чи мундаг болох юм байх. Үгүй шүү дээ. Тэр чинь зүгээр цаас. Юу үнэн бэ гэвэл өвөг дээдэс амьд байгаа нь үнэн. Тэдний хөдөлгөөн нь үнэн. Нар мандаад жаргадаг шиг энэ үнэн.  Бид алтан нарнаас хязгааргүй авчихаад тэрнээс сурахгүй байна, хүнд өгвөл маш сайхан амин цэнэг болдог юм. Эр нөхөртөө байгаа бүхнээ хязгааргүй өг.  Хүнээс үргэлж авах л юм бодоод байхаар бэлэнчлэгч  гэдэг  тахалд нэрвэгдээд мөхдөг гэдгийг ойлгохгүй байна.

-Тийм.  Хэрвээ би эрэгтэй сэтгэл зүйч байсан бол эсрэгээрээ  ярина.  Би  4 хүүхэдтэй эх хүн. Мэддэг юмаа л ярина.  Би яаж эсрэг хүйсний хүнийг гайхалтай болгож чадах вэ гэдгийг л мэднэ. Хэрвээ би эрэгтэй судлаач байсан бол эмэгтэйчүүд гайхалтай, эрчүүд  дэндүү байна гэж ярина шүү дээ.

-Өөрчилье гэж бодох ёсгүй. Чи өөрөө өөрчлөгдөх ёстой. Чамайг дагаж нөхөр чинь өөрчлөгддөг. Чи өөрчлөгдөхгүй бол чиний хажууд байгаа хүн яасан ч өөрчлөгдөхгүй.

-Би өөрөө гэр бүл зохиосон учраас. Монголын  763000 гэр бүл дэх эхнэрүүд бүгд судлаач мөн. Би тусгай төрчихсөн гэж гэр бүлийн зүйл ярих гээгүй. Би эдгээр зүйлийг өөрийн амьдралд  туршиж үзэхэд таатай нөлөө үзүүлж  би инээсан. Харин үүнийг мэдэхгүй хүмүүс  уйлж байсан учраас яавал инээх вэ гэдгийг л хэлж байгаа царай нь энэ. Тэгээд гэр бүл судлаач болчихлоо. 

-Эхнэрүүд ямар үүрэгтэйгээ ч, эр хүнийг яаж цэнгүүлэхээ ч мэдэхгүй.  Эхлээд жаргаана гэж наалинхайтаж байснаа аажимдаа баахан юм шаардаж эхэлнэ.  Нэгэнт гэр бүл болсноос хэнээс ч юу ч нэхэх ёсгүй.  Чаддаг нь чаддаг юмаа хийгээд л, чаддаггүй нь аяга хоолоо хуваагаад л үг дуугүй  явах ёстой. Би хүүхдийг чинь тэжээж, хувцаслаж,  бүх мөнгөө чамд тушаана гэсэн гэрээ хийгээгүй биз дээ. Дур хөдөлбөл өгнө, дургүй хөдөлбөл яваад өгнө гэсэн л байхгүй юу. Тийм болохоор дурыг нь хөдөлгөөд бай л даа. Тэгвэл эрчүүд байгаад л байна ш тээ.

-Тийм бодолтой хүмүүс тэрүүгээрээ л яваг. Үйлчлээд байхаар зарим хүмүүс улам л зөөлрөөд л байдаг юм. Зарим мунхаг нөхөр толгой дээр нь гарлаа гээд гурвалжин, дөрвөлжин юм хайгаад явчихдаг. Хүн болгон адилгүй, хөлөг болгон жороогүй. Эр хүн болгон адил биш.  Харин ийм юм ярьж нийгэмд хор цацаж болохгүй.  Хүн бүрийн гэр бүл амьдралын соёл ондоо. Хүн бүрийн хоорондын харилцаа давтагдшгүй цорын ганц. Өөрийнхөө амьдралыг хүнд бүү ярь.

 

 

-Хувь хүмүүс өөрсдөө хайр дурлал гэдгийг ойлгож, жинхэнээсээ дур хүсэл тавь гэж хэлмээр байна. Жинхэнээсээ дур хүсэл тавьсан хүмүүс шүүх дээр  сална гэж хэлэхгүй ш тээ. Энд төр ямар ч хамаагүй. Төрийн зохиодог харилцааны хэм хэмжээ ондоо. Зохиодоггүй, дүрэмддэггүй харилцаа тэс өөр. Байгалийн хуулиар явдаг байхгүй юу. Төрөөс хамаарахгүйгээр хувь хүний ухамсар дээшлэх хэрэгтэй. Үүнд эрдэмтэн, судлаачид,  10 жилийн багш нарыг  оруулах хэрэгтэй.  10 жилийн багш нар өөрсдөө гэр бүлийн харилцаандаа их зөрчил гаргаж байна. Урьд нь шилдэг сурагчид багш болдог байсан бол сүүлийн 20 жилд дундаж сурлагатнууд багш  болдог болсон. Багшийг бид тахин шүтдэг байсан. Одоо 50 хувь нь алдаатай бичдэг, хараал хэлдэг , ямар ч  үлгэр дууриалгүй  хүмүүс багшилж байна.

-Ээж, аав хүмүүжилтэй бол хүүхэд  дагаад хүмүүждэг.  Хүүхдийг хүмүүжүүлнэ гэдэг ойлголт байхгүй.  Харин хүүхдийг хайрлана гэдэг ойлголт  байна.  

-6 нас хүртэл нь хайрла. Бүх зүйлийг болно гэж хэл. 14 нас хүртэл морь, мал шиг гэрийн ажил хийлгэ. Харин ном уншаад байгаа хүүхдийг гэрийн ажил бүү хийлгэ.  Толгойгоороо амьдрах гэж байгаа юм. Жишээ нь, би ном уншдаг хүүхэд байсан.  22 настай хүнтэй суухдаа гурил зуурч чаддаггүй байсан.  Яваандаа амьдрал сургадаг тэр бүхнийг. Одоо над шиг сайн гурил зуурдаг хүн байхгүй.  Би гэртээ хэзээ ч бэлэн гурил авч үзээгүй. Хайрлуулахын тулд тэр хүнээс шидэт эсийг нь авахын тулд бүх юманд суралцана шүү дээ.

-Май  энэ тэр гэж өгөхгүй ш дээ. Манайхан дандаа талцах юм боддог. Ерөнхийдөө л ээж мэдэх эрхээ багасгаж амыг хазаарлах ёстой. Хүүхдээ юм ярихаар аав чинь мэднэ, ааваас чинь асууя гээд аавынх л нэрийг барь. Тэр үед аав нь нэгдсэн байр суурьтай сууж байх ёстой байхгүй юу.

-Хүүхэд болгоныг өөр ирээдүй хүлээж байгаа. Ээж, аав нь нас барчихсан тохиолдолд ээж, аавтай өссөнөөс илүү эцэг эх нь гэнэтийн ослоор нас барсан бол илүү чадварлаг хүүхдүүд гарч ирдэг. Зүгээр эцэг эхийнхээ авир, аашнаас болоод салсан хүний хүүхдүүд яг тэр салсан амьдралыг үеийн үед хийж үзүүлдэг.

-50 хувь нь чадахгүй, 50 хувь нь чадаж байна. Бид муу зүйлийг нь эхэлж тоолж, түрүүлж хардаг. Гайхалтай гэр бүлийн төлөвшилтэй, ариун нандин байдлаа 25 нас хүртлээ хадгалсан олон хүнийг би мэднэ. Ганцхан нийгэм дэх нийтлэг яриа болон мэдээлэл хар байна. 10 жилийн задгай охид бэлгийн амьдралд орчихоороо бусад охидыг чи муухай учраас хөвгүүд тоохгүй байна гэж хор цацдаг. Үүнийг сонссон даруухан охид өнөөх хоронд нь уусчихдаг. Сүхбаатар аймгийн нэгэн сумын 8-р ангийн хүүхдүүдэд судалгаа хийхэд 50 хувь нь бэлгийн харьцаанд орсон байна. Хөдөө нутагт ийм байна гэдэг бол үндэсний эмгэнэл. Эцэг, эх, насанд хүрсэн хүмүүс үгээр биш үйлдлээр үлгэрлэх хэрэгтэй. Гэр доторх явган хэрүүлийг зогсоо. Эхнэр нөхөр хоёрын төгсөшгүй дэлхийн III дайныг дуусгах хэрэгтэй. Гэр бүлийн дотор ямар ч ялагч байх ёсгүй. Жинхэнэ хайр байвал цусны бүлгээс бусад бүх зүйл өөрчлөгдөнө. Царай хүртэл шүү. 

-Гэр бүлийн боловсрол хэрэгтэй. Өөрийн хийсэн алдааг үр хүүхэддээ давтуулахгүйн тулд 14-18 нас хүртэл нь нар жаргангуут хямгадаж гэртээ хориод, нар мандангуут гэрээсээ гаргаж хичээлд нь суулгаад тэр хүүхдийг жинхэнэ нөхөрт нь тушаах хэрэгтэй. Эцэг хүн ажлаа хийхгүй байна. Ээжүүд бол 14 хүртэл нь өршөөхөөс илүүг юу ч хийж чадахгүй. Харин зорилго мөрөөдөлтэй болох хил хамгаалах ажлыг аавууд хийдэг. 

-Талцах зүйл хэзээ ч байхгүй. Хүүхдийг эхийн хэвлийд үүсэхээс нь өмнө хайрын сайхан  үгс сүнсэн биеийг нь үүсгэдэг.  Эхийн хэвлийд өндгөн эс орж 18 хоносны дараа зүрх нь цохилж эхэлдэг. Зургаан сарын дараа хүүхдийн эд эрхтэн бүрэн үүссэний дараа эцэг нь ярьж эхлэх ёстой. “Хөөрхөн охин минь, хүү минь хурдан гарч ирээрэй. Маш их санаж байгаа шүү ” гэж мэт.  Хүүхдийн уураг тархи хөгжиж байх явцад нь эцгийнх үг яриа хамаарна.  Тэгээд хүүхэд гараад ирнэ.  1-2 жил хөөрхий аав их шоовдор л доо. Эхнэрийн  хайр халамж хүүхэд рүү нь урсана. Эх хүн нойргүй хонож чадахгүй нусаа хацартаа наана. Хүүхэдтэй зууралдаад юун нөхөртэйгөө ойртох ,  зөндөө л юм болно. Тэгэхэд эцэг ажил хийж байна. Тэр хүн чинь тэвчиж, хүлээж байна.  Энэ бүхэн чинь бас аавын оролцоо мөн ш тээ.

-Чи ойртохгүй бол өөр хүнтэй ойртоно гээд явдаг мунхаг хүмүүс байна. Тэр эцэг хүн болсноо ойлгохгүй байна.  Гэхдээ хүүхдийг 2 нас хүрэхэд нь эцэг, эхчүүд хайрыг зэрэг өгөх ёстой. Хаан хатан шиг энхрийлж, үргэлж болно гэж хэлж бай. Дараа нь хөдөлмөрийн харилцааг бий болгож  гэрийн дотоод асуудлыг хүү, охин гэж ялгахгүйгээр үлгэрлэн хамтарч хий. Одоо хүүхнүүд гэрээсээ гарч явдаг болж гэр, хүүхэд эзгүйрэн аавууд хүссэн хүсээгүй гэрийн амьтан боллоо. Тэгээд л архи ууж эхэлдэг. Энэ  чинь эмэгтэй хүн бүх энерги сүр, сүлдийг нь сорж аваад нийгмийн амьтан болж  эр хүний ажлыг хийгээд явчихдагтай холбоотой юм.

-Гэхдээ л  эмэгтэй хүн ядаж 2 жил хүүхдээ харах хэрэгтэй.  Хөхнөөс нэг удаагийн төрөлтөөр  2 тн сүү гардаг гэж судлаачид тогтоосон. Менделевийн 108 элемент бүгд хөхний сүүнд бий. Бид нар аймшгийн бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй учраас сүү найруулж хооллодог.    

 

 

-Хүн чин сэтгэлээ өгөхөд ядахнаа 100 триллион эд эс эрүүл саруул байдаг. Би бүхнээ нөхөртөө зориулсан,  бал сараараа амалсан байсан амлалтдаа үхэн үхтлээ үнэнч явна гэсэн тэр хүн ядахдаа 100 насална гэдгийг эрдэмтэд тогтоосон.  Би өгчихлөө, монжуулчихлаа, намайг хуурч өөр хүнтэй явлаа гэсэн ийм атгаг санаа их байгаа болохоор л гэр бүл салж байна.  Уучлаарай,  муу нөхөртэй өөрөө очиж бөгсөөрөө нийлчихээд  дараа нь элдвээр муулах хэрэггүй. Хийсэн үйлдэлдээ  эзэн сууж чадахгүй бол үйлдэл хийх хэрэггүй. Зүгээр л ганцаараа хорвоог дуусга.  Хэрвээ нөхөр чинь авснаа мартаад хариу өгөхгүй байвал “өгсөн хүн март, авсан хүн сана” гэж өвөг дээдэс сургасныг сана.   Энэ бол амьдралын зарчим. Өгснөө битгий ярь үнэ цэнээ алдана. Өөрийгаа магтвал өвснөөс хөнгөхөн. Өрөөлөөр магтуулбал  чулуунаас хүнд. Чи хүн учраас хүнд бай.

-Зүгээр, судалгаа хийж үзсэн.  50-68 жил хамт амьдарсан хүмүүс эхний 20-30 жил ингэж зовсон байдаг. Ямар ч хэцүү хорвоо вэ гэж уйлж байж. Гэхдээ цаг хугацаа хүнд ухаарал өгдөг. Үнэлгээгүй чин сэтгэлийн хөлс гэж байдаггүй. Маш олон жил хамт амьдарсан тэнгэрлэг сайхан хосуудтай би ярьж байсан. Амьдралын эхний 30 жил тамын дээд байсан. Нөхөр нь тээврийн жолооч  гэрийн бараа харахгүй. Хаана, хэнтэй амьдарч байгаа нь мэдэгдэхгүй. Ажил хийдэг нэртэй, алдаг оног мөнгөө авчирна. Гэртээ ирэхээрээ  хүүхэд хийчихээд явчихдаг. Тэгээд л жилийн жилд том гэдэстэй, нялх хүүхэдтэй. Ингэж 25 жил гэр гэдэг ариун сүмд нь хүн үүсгэдэг үйлдвэрийн сайдаар суулгасан.  60 нас хүрэхэд өвгөн бэлгийн чалхгүй болж гэртээ ирсэн. Өөр хаачих юм бэ, тэр. Бэлэг эрхтний учрыг ойлгохгүй хүн ингэж явдаг. Бэлэглэсэн эрхтэн бол үр төл үлдээх зорилготой болохоос  цэнгэдэг жаргадаг зугаацдаг эрхтэн биш.

-Гэр бүл салахыг санаачилсан бол хамгийн том нүгэл үйлдлээ гэж үздэг. Би салахгүйн тулд хүүхдэд өгдөг боловсролыг яриад байна. Гэм нь урдаа гэмшил нь хойноо амьдралыг гэр бүлийн амьдрал гэж нэрлэдэг.  Алдсан алдаагаа  ухаарч ойлгоод үр хүүхэддээ энэ боловсрлыг өгөөсэй.  Гэхдээ бид  зовлон  гэж яриад байгаа нь хамгийн бузартай юм.  Зовлон гэдэг чинь 20-30 жил амьдраад үр хүүхэд олоогүй амьдралыг, насан туршид  нэг ч эр хүн тоож хараагүйг  хэлдэг юм. Харин нөхөртэй хүмүүсийн зовлон гэж байдаггүй.  Зөөлөн нь хатуугаа дийлдэг.  Хайраар л эр хүнийг аварна уу гэхээс хариуцлага тооцох шийтгэхээр эр хүнийг аварч чадахгүй.  Хүн үргэлж магтуулах, дэмжүүлэх дуртай байдаг. Яагаад олон эрчүүд архинд ороод байна. Түүнд хайртай гэж ханилсан эхнэр нь дааж давашгүй зүйлийг нэхэж  боломж олгохгүй хугацаа өгөхгүй байгаа учраас л тэр.  Бүх л хүн уйлж байсан. Би ч гэсэн 23 жил амьдрахад уйлж л байсан. Өнөөдөр би тачигантал инээж байна. Хэсэг цаг хугацааны дараа тачигнатал чи инээх болно.  

-Тэгвэл хөвгүүдээ дээд сургуульд сурга, өндөрт тавь. Дээд сургуулийн 80 хувийг охид биш хөвгүүдээр дүүргэ. Хөвгүүдээ ухамсартай болго ээж хүн яг хажууд нь бай. Тэгээд хүү чинь ирээдүйд эхнэрээ хайрлана.  

-Нэг ч хүн байхгүй.

-Над руу яаж эвлэрэх вэ гэсэн хосууд ирдэг.   Шүүхэд өргөдлөө өгөөд тодорхой хугацаа өгчихсөн арга байна уу гэсэн хүмүүс л ирнэ. Хүчирхийллийн төв дээр очдог байж болно.  “Өүлэн эхийн оюуныг бадраана” гэчихээр над руу тийм хүн ирэхгүй. Өүлэн эхийн ур ухааныг олж авна л гэсэн хүн ирнэ.

-Хүн болгон мэдэж байхад ирье гэвэл хэн ч олоод л ирнэ. Би ядуу, хүүхдээ өсгөж чадахгүй нь, нөхөртөө хаягдчихсан, хүүхдээ асрамжийн газар өгөх гэсэн чинь тодорхойлолт хэрэгтэй байна. Та туслаач гээд ирсэн эмэгтэйг “Чи баян хүн” гээд гурван цаг ярихад оймсны түрүүнээсээ 500 мянган төгрөг гаргаад ирсэн. Цааш нь ярьсан чинь Нарантуул зах дээр хоол зардаг, өдөрт 200 мянган төгрөгний орлоготой хүн байна.  Хэн нэгнийг бэлэнчилж,  миний жаргалыг үүсгээд өгөөч гээд хайгаад байна.  Хөлс, чин сэтгэл гаргахгүйгээр насны залууд жаргах гээд байна.  Зүгээр л залуу нас, зүс царайгаараа жаргалтай байчих л даа. 60,70,80 нас хүрээд ирэхээр жаргал гэдэг зүйл хүссэн хүсээгүй чамд хэрэгтэй. Үүдэн шүд нь унаад, үс нь цайгаад, нүүр нь базсан цаас шиг болсон үед хүн чамайг хайрлаж байх нь чухал байна уу, эсвэл өнөөдөр  жаргасан нь дээр үү. Хүн алсын бодолтой, цараатай сэтгэж чадахгүй учраас өнөөдрийн шар тосонд хууртагдах гэж тархиа ажиллуулаад байна. Тэгэхээр ирээдүй хойчийн төлөөл  гэгээлэг л байх хэрэгтэй.

-Муудалцана ш тээ.

-Бид чинь хоёр өөр ертөнц.  Тэр хүслээ хэлнэ,  би ч хүслээ хэлнэ.  Монгол хүүхнүүд нөхөртөө боллоо гээд сэтгэл нь ханадаг. Тэгж болохгүй.  Гэр бүл боллоо, уншиж эхлэх хэрэгтэй.  Эхлээд гэрлэхэд ижилхэн мэдээлэлтэй байдаг.  Эхнэр нь энэ тэнд янз бүрийн юм уншсаар байгаад оюун ухаан нь сайжирч яриа нь өөр төвшинд гарчихсан. Нөхрөө мэдээллээр ханга. Манайхан юм хэлж өгдөггүй их аминчхан үзэлтэй. Өрсөлдөх л гээд байдаг. Өрсөлдөх хэрэггүй нэг бие, нэг хүсэл мөрөөдөл, нэг биений л нэг нэг эрхтэн шүү дээ. Нэг гар нь хөгжчихсөн,  нэг гар нь унжчихсан явбал  өрөөл татанхай муухай л харагдана. Зэрэг яв л даа.

-Аав, ээжүүд зөвхөн охидыг академик боловсролоор хангуулсны л хар гай юм. Хөвгүүнээ л явуулах ёстой байсан. 

-Авах гээхийн ухаанаар донжийг нь ол.  Миний ярьж байгаа мэдээллийг нийгэмд түгээх хэрэгтэй. Тайвшруулахын тулд шүү дээ. Өнөөдрийн амьдралаас ургаж гарсан ойлголтыг өгөх гээд байна. 20 жилийн дараа огт өөр юм ярина л даа.  

-Эрдэм сургаагүй, 8-р ангиас нь мал дээр гаргаад гар хурууг нь сайртуулчихсан. Орчин нөхцлийг нь бүрдүүлж хөгжих боломж  олгоогүй. Үүнтэйгээ эвлэрэх хэрэгтэй.  Нэг үеийн бүх эмэгтэйчүүд хүнтэй суухгүй юм уу, тэгээд.  Дараа үеийг нь хүлээе гэвэл 70-80 хүрчихнэ ш тээ. Доголонгийн газар доголон, сохрын газар сохор,  байгаа газраа л уян хатан бай л даа. 45-50 настай ганц бие, хүнтэй сууж үзээгүй  хүүхнүүд “ Зүгээр л жолооч,  хоёрдугаар  анги төгссөн ч бай хамаагүй эр хүйстэй хүн хэрэгтэй байна гэж гуйж, уйлж, сөгдөж байна.  Хатаж үхлээ, хүний нөхөр ч байсан хамаагүй шүү. . Гэхдээ бүр хамаагүй хүнтэй ойртож чадахгүй сэжиглээд байна гэж ярьж ирдэг. Тийм  л эрэлт хэрэцээ үүссэн байна шүү дээ. Эрэгтэй хүн бол 3 сарын дотор л  өөрчлөгддөг.  Ядаж цөхөөд байх юм байхгүй.  Би 1500 хүн хооронд нь гэрлүүлсэн. Жаахан  л хайр өгөхөд болно.

-Уулзах нөхцлийг нь бүрдүүлж өгнө. Хүн хайрлахыг заахгүй. Эрэгтэй хүн ч гэсэн хэнийг авахаа өөрөө л мэддэг.  Цаанаасаа зурсан зураг,  төөрөг гэж бий.  Өмнөх төрөлдөө эр хүнийг маш их гомдоосон хүн  насан туршдаа эр хүнгүй хорвоог бардаг.  Муу эрийг хаяж болохгүй. Дараа төрөлдөө 60-70 жилдээ эр хүнгүй явахгүйн тулд.  Тиймээс өөрийгөө нээх их өндөрт бүү тавь. Нилээн доош нь хая. Тэгээд чи жинхэнэ хайр халамжийг авна. Энгийн эгэл зүйлд, энгийн агуу зүйл оршдог. Тийм учраас энгийн бай, найрсаг бай. Нөхөр рүүгээ гоё хар, тэгэхгүй бол нүд чинь шууд сохорно. Яагаад хайртай хүн рүүгээ хялааж, цэхийж хараад байгаа юм.

-Бүх талын нөлөө үзүүлдэг ээж нь эршүүд маягаар төлөвшүүлээгүй байна. Хайр, дурлал, энхрийлэл халамжийг багааас нь зааж өгөөгүй.  Дээрээс нь эхнэр нөхрийн хувааж болдоггүй нандин хайрын үг яриаг огт ярьж өгөөгүй байна.

-Түр зуурын хэсэгхэн хугацааны таашаалд дурлаж  хүний эхнэр, нөхөр рүү сэм гэтээд л.  Байгаа зүйлдээ сэтгэл ханамжгүй  өрөөлийн юманд санаархаж байна гэсэн үг. Энэ чинь хулгайн зам.  Нөгөө талаас нь харахад хуурамч эхнэр, нөхрүүд олширсон. Эдийн засаг болоод өөр сонирхлоор нийлсэн тусдаа  өрөөнд хүмүүс   нууц амрагтайгаа зугаацчихаад гэртээ ирдэг.  Материаллаг зүйл дээр тогтсон гэр бүл маш хэврэг гэдгийг нийгэм ойлгохгүй даган дуурайх гээд байна.

-Тэдний хувийн асуудал. Эмэгтэй хүн цагаан зээр нутаггүй гэдэг. Эр соёлтой,тэнгэр эцэгтэй хүмүүс бид. Байгалийн жамаас гажсан юм болгон буруу.  Байгалийн жас ёсоор харсан юм болгон үнэн байдаг.

-Би үгээр болон үйлдлээр битгий оролцоорой л гэж зөвлөдөг.  Нас биед хүрч  бие биенээ олсон хүмүүст боломж бололцоо олгож  дэмжвэл дэмж. Маш удаан хамтд амьдарч, илүү ихийг бүтээх учраас үг, үйлдлээр оролцох хортой.  Хадмындаа амьдарч байгаа хүмүүс тэсээд тусдаа гарахын тулд шаргуу ажиллах хэрэгтэй. Энэ хугацаанд сайн суралц. Яахаар уурладаг, яахаар инээдэг, юунд дуртай, дургүй гээд бүгдийг мэдээд ав. Тусдаа гарахад чинь хэрэг болно.

- Би эхлээд сайн ойлгоогүй.  Харин одоо ойлгоод байна. 20 гаруй настай хөөрхөн охин  80 настай хөгшин гадаадын дор сард хэдхэн төгрөг өгснийх төлөө хэвтэж байна. Монгол эр хүний алсын харааг би биширсэн.   Бизнесийн өндөр төвшинд гарсан чадалтай эрчүүд нь аваг  л дээ. 5 эхнэртэй хүн байж л байна. Хууль нь гараагүй ч  нийгэмд үүсчихсэн асуудал.  Эр амьтан хүчирхэг байх тусмаа олныг авах юмсан, үр төлөө олноор нь үлдээх юмсан гэсэн байгалийн бичигдээгүй хууль байна.

-Эрчүүд ихэвчлэн зөвлөгөө авч эхнэрээ хичээлд суулгадаг. Би чинь эр хүн талдаа ярьдаг цорын ганц судлаач. Эмэгтэйчүүдийн талд ярьдаг 20 мянган ТББ байна.  Би нөхөртөө тал авахын тулд , хайрлуулахын тулд би сэтгэж ярьж байна.

-Мунхаг эхнэр, худалч эхнэр, хуурмаг эхнэр, арчаагүй эхнэр, ажилгүй эхнэр, алцгар эхнэр ийм л юм ярина. Үүнийг нь яаж болиулах вэ гэдэг дээр их ажиллагаа хэрэгтэй. Тийм учраас гэр бүлийн 6 ном гаргачихсан байгаа. Би бүгдийг нь ярина гэж юу байхав унш.

-500. Ганцаарчилж нэг ч хүнтэй ярихгүй хамт олны дунд ярьдаг. 

-Би ном бүтээсэн бүтээлч хүн. 20 жил хүний амьдралыг үнэгүй сонсоны эцэст би номоо борлуулах болсон. Дээрээс өдөрт 45 оронд ажиллаж амьдарч байгаа 15000 монгол хүнд фейсбүүкээр зөвлөгөө өгдөг. Сүүлийн 3 жил телевизээр ярихаа больсон. Миний яриа ниймийн ихэнх хэсэгт таалагддаггүй.  

-Асууж байгаа зүйл нь мунхаг ш тээ. Иймхэн юм мэдэхгүй байх даа яахав дээ  гэмээр санагддаг. Нөгөө талаас би сэтгэл зүйч хүн учраас сэтгэл зүйд нь нөлөөлж ярьдаг.

- Үгүй. Эрчүүд магтах тусам ухаарч гадуур явдаг харилцаагаа зогсоодог. Бас улам зөв болохыг хичээдэг.

-Төлөвшиж чадаагүй хүн гэж үздэг. Би эрэгтэй хүнтэй секс хийдэг хүн учраас хэзээ ч ойлгодоггүй. Бас дэмждэггүй.

-Миний байгаа байдал л энэ. Нэг эрийн 4 хүүхдийг төрүүлсэн,  том нь хүнтэй сууж байна,  бага нь 3 настай. Би өөрийнхөө хүүхэд, нөхөр дээр туршиж үзсэн зүйлийг ярьдаг. Би хүний амьдралын зовлонг  чагналаа гээд  гэрээсээ гурван удаа хөөгдөж байсан. Би цагаан түүхтэй хүн л дээ. Элэг бүтэн айлд хайрлуулж өсөөд Ломоносовын их сургуульд сурч 3 курс төгсөнгүүтээ 10 жилд нэг ангид нэг ширээнд сууж байсан 5 жил хайртай гэж хэлсэн хүнтэйгээ суугаад 23 жил болж байна. Нөхрөө бараг л төрснөөс нь хойш мэднэ. Над шиг  ийм дардан замаар явсан хүмүүс намайг их дэмждэг. Харин гацаатай амьдрал туулсан  хүн зэвүүцээд сонсож чаддаггүй. Охин биеийг нөхөрт тушаа гэж одоо хүмүүс хэлж чадахгүй.  Харин би охин биеэ нөхөрт тушаасан учраас энэ талаар зоригтой ярьж чаддаг. Гэр бүл судлал 100 гаруй салбарт хуваагддаг.  Би бол “универсиалный”  бүх л асуудлыг чөлөөтэй ярьдаг.

-Дэмжинэ. Энэ хүн авсанд ортлоо үүнийгээ л ярих юм байна гэдгийг ойлгосон.

 -Зөвлөгөө өгнө, авна гэсэн ойлголт байхгүй. Эцэг эхээ  хараад л ойлгомжтой. Эцэг эх зөв л бол хүүхдүүд зөв байна.

-Эрчүүд бол бурхад . Ганданд орж зэс, гуулин бурханд мөргөж байснаас нөхөртөө мөргөчих. Ганданд байгаа бурхан чамтай секс хийхгүй эс өгөхгүй. Харин нөхөр чинь чамд эс өгнө. Өдөрт нэг  удаа сөгдөөд, дөрвөн удаа зүрхээ зүрхэнд нь наагаад тэвэрчих. Хайртай хүмүүс бага ярь. Би нөхөртэйгөө бараг ярьдаггүй, хараад яг яах гээд байгааг нь мэддэг учраас.  Их ярих тусам хайр сөнөж, бага ярих тусам хайр цэцэглэдэг.  

-Эхнэр хүнтэй зөөлөн дуугаар ярь. Хараал бүү хэл, өгөөмөр бай. Үргэлж байна гэж хэлж сур.

-Ярилцсанд баярлалаа.