Булган аймгийн Сэлэнгэ сумын иргэн Б.Ганчимэг:

 

Манай компани Булган аймгийн Сэлэнгэ суманд 40-өөд жилийн өмнөөс тариалж ирсэн уламжлалт хар тариаг боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн болгож байна. Хар тарианы стандарт нэршлийг нь бог тариа гэдэг юм. Үүнийг боловсруулах ажил бүгд гар аргаар явагддаг. Эхлээд будаагаа угаагаад усанд чанаад дараа нь ширмэн тогоонд хуурч хатаадаг. Хатсаных нь дараа модон ууранд нүдэж хальснаас нь салгадаг. Тэгээл шигшиж цэвэрлсэн будаагаа савлаад бэлэн болгодог.

 

Манай компани анх 2007 онд бүл болж байгаад 2009 оноос компани болсон. Одоогоор болсон будаа, түүхийгээр нь хийсэн дэр, хивэг гээд гурав дөрвөн төрлийн бүтээгдэхүүн гаргаж байгаа. Борлуулалтаа Булган, Эрдэнэт аймгуудаар хийдэг. Заримыг нь хүргэж өгнө, зарим хэрэглэгчид маань хол гэлтгүй өөрсдөө ирээд авчихдаг.

Компанидаа нийт таван хүн ажиллалуулдаг. Нэг ажилчны цалин 300-600 мянган төгрөг байдаг. Ер нь хийснээрээ авдаг.

 

-2010 онд аймгийнхаа жижиг дунд үйлдвэрлэлийн зээлд хамрагдсан. Зээлд хамрагдаад сав баглаа боодлоос эхлээд л бүх зүйлээ хийгээд одоо брэнд бүтээгдэхүүн болгочихоод байж байна даа. Бизнес эрхлэгчдэд мэдээж хүндрэл их байдаг. Гэхдээ тэр болгоныг хүндрэл бэрхшээл гэж харвал үр дүнд хүрэхгүй шүү дээ. Төрөөс санхүү, шинэ технологийн тал дээр илүү анхаарч дэмжих хэрэгтэй байх гэж бодож байна.

 

 

 

-Манайх “Хутагтын говийн тэмээчин” гэдэг нэртэй хоршоо. -Би 2006 оноос энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаад 2014 оноос хоршоо болсон юм. 2014 оноос хойш 12 гишүүн сүүн сүүн бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлэхээр хоршооолын хэлбэрт шилжээд ажиллаж байгаа. Нийт таван ажилчинтай одоо анхныхаа цехийн үйл ажиллагаа руу шилжээд ажиллаж байна. Хоормог, аарц, хурууд, өрөм, шар тос гээд сүүнээс гардаг уламжлалт бүтээгдэхүүнийг гаргаж байна. Өнөөдрийн байдлаар бол гурван төрлийн бүтээгдэхүүнийг зургаан төрлийн савалгаанд хийсэн байгаа. Цаашдаа нийт найман төрлийн эцсийн бүтээгдэхүүн гаргах зорилготой байна.

 

-Ингэний сүү гарч бага учраас бүтээгдэхүүнээ одоогоор орон нутагтаа мөн Дархан, Эрдэнэт аймгуудад нийлүүлдэг. Мөн захиалгаар бол бүтээгдэхүүнээ хүргүүлчихдэг. Хүмүүс эмчилгээний журмаар их захиалдаг юм. Хоршоо байгуулсны давуу тал гавал малчид бүтээгдэхүүнээ 10, 10 ингэтэй тэгээд нэг нэг уулын жалганд байхаар ийм бүтээгдэхүүн гаргах боломжгүй. Харин нэгдсэнээр зах зээлд өөрсдийгөө таниулах боломж илүү нээгдэж байна гэсэн үг.

 

-Сайхандулаан сумын Сум хөгжлийн сангаас бага хэмжээний зээл авсан. Дорноговь аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт, аймгийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөнд суулгасан учраас тог цахилгаан, худгийн асуудлыг орон нутгийн хөрөнгөөр шийдэж өгсөн.

-Төр Төсөл хөтөлбөрүүдийг юм хийж байгаа хүнд өгмөөр байна. Ажил эрхлээгүй мөртлөө цаасан дэр сайхан худлаа биччихсэн хүнд өгөөд тэр нь аваад алга болчихоод байх юм. Яг ажил хийж эхлээд эхнийхээ бүтээгдэхүүнийн гаргасан хүнд жишээ нь жаахан илүү зээл өгөх хэрэгтэй байгаа юм.  Анхан шатны зэх зээл, тоног төхөөрөмжтой болчихсон хүмүүс чинь илүү хөгжинө шүү дээ.

 

 

 

-Би гэртээ ганцаараа л дарханы ажлаа хийдэг. Ямар нэг төсөл хөтөлбөр, зээлд хамрагдаж байгаагүй. Эмээлээс гадна хазаар, ташуур, эрэгтэй эмэгтэй бүс гээд олон төрлийн зүйл хийж байна. Манай эмээл бол Батноровын Тожил дархан хийц.

 

Нэг эмээлийг нилээн шахуу хийлээ гэхэд сарын хугацаа шаардана. Бүтээгдэхүүнээ захиалгаар хийдэг. Бас Дорнод, Сүхбаатар аймгууд руу явж борлуулдаг.

 

Дарханы ажил бол бас арай өөр л дөө. Тэгэхээр шууд зээл аваад өргөжүүлэх боломж байдаггүй юм. Яагаад гэхээр дархан хийхийн тулд эхлээд шавиар орж байж дараа нь хийж эхэлнэ шүү дээ. Хугацаа их ордог.

 

 

 

-Би 1991 оноос хойш энэ монгол гутал хийж байна. Одоо гэртээ нэг жижиг ажлын байртай, тэндээ эхнэр хүүхдүүдтэйгээ хамтарч хийдэг. Гуталнаас гадна гөлөм, бүс хийдэг. Борлуулалтаа 18 аймгаар л хийчихдэг. Бас онлайнаар захиалга аваад хийдэг. Сардаа 14-15 гутал хийнэ. Дан гар ажиллагаа учраас хугацаа орно л доо. Нэг гутал 300 мянгаас 10 сая хүртэл төгрөгний үнэтэй байдаг.

 

-Таван жилийн өмнө анх жижиг дунд үйлдвэрлэгчдэд зээл олгож эхлэж байхад нэг зээл авч байсан. Дахиж ерөөсөө зээл аваагүй. Надад бол үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэх санаа их байдаг. Ер нь ЖДҮ-ийг хөгжүүлэхэд борлуултан дээр нь илүү анхаарах ёстой байх. Мөн хөнгөлөлттэй зээлүүдээр бизнесээ өргөжүүлэх боломж их байдаг шүү дээ.

 

 

 

 

-Би анх 2000 онд хувиараа эсгийгээр бүтээгдэхүүн хийж байгаад 2010 оноос Бизнес Инкубатор төвд орж хийж байна. Манайх эсгийгээр тоглоом, гудас ширдэг гээд төрөл бүрийн зүйл хийдэг. Бүтээгдэхүүнээ орон нутагтаа л борлуулдаг, захиалгаар хийнэ. Гадаадын жуулчид бас их авдаг юм. Гар ажиллагаатай учраас хийхэд бас хүндрэлтэй. Гэхдээ 3-4 хоногт нэг том ширдэг гаргачихдаг.